Introductie
Laat ik beginnen door te zeggen dat ik volledig achter de internationale klimaatdoelen sta, alhoewel ik steeds meer vraagtekens plaats bij de gekozen oplossingsrichtingen.
De laatste COP laat zien dat er een fundamenteel verschil van inzicht bestaat tussen de verschillende landen die deze wereldbol bevolken. En dan doel ik nog niet eens op de ‘Noord-Zuid discussie’. Maar refereer veel meer naar hoe de werkelijke machtsverhoudingen liggen, en hoe de belangen meespelen van grote internationale ondernemingen.
Ik heb het genoegen gehad om bij verschillende grote internationale ondernemingen te hebben gewerkt. En bij twee internationale ondernemingen mocht ik de leiding hebben, en richting geven aan nieuwe innovatiegebieden, die vooral voortkwamen uit de vele gesprekken met klanten (private en publieke sector).
Nu ik niet meer in de ‘operationele waan van de dag’ leef, en vooral terugkijk op mijn werkzame leven met het doel nog een zinvolle invulling aan mijn toekomstige leven te geven, plaats ik steeds meer vraagtekens bij de huidige aanpak m.b.t. klimaatveranderingen, gewenste aanpassingen in de samenleving, en de ……… energieprijzen. Dit artikel richt zich op de energieprijzen, en ik verwijs de lezers graag naar andere berichten op deze website m.b.t. het klimaat en noodzakelijke veranderingen.
Het is niet een cynische blik van een persoon die ouder wordt. En ik zou ook zeker niet tot de groep “de beste stuurlui staan aan wal” willen behoren. Nee, het is voortborduren op de vele ervaringen, en discussies die ik op verschillend gebieden heb mogen voeren.
Energie moet een basisrecht zijn
We zijn de afgelopen decennia ontspoord door de liberalisering van energiemarkten en de concurrentie tussen de verschillende energie-aanbieders.
Ik vind het huidige systeem niet goed en de kosten die gemoeid zijn met de organisatie van de huidige energieleveringsketen zijn in mijn ogen veel te hoog.
Energie (elektriciteit en gas) zijn zaken waar alle bewoners recht op hebben tegen de laagst mogelijke kosten. En daar schort het nou precies aan.
Ik snap dat een wereldwijde energiecrisis, die mede is veroorzaakt door Rusland, een impact op de prijzen heeft. Maar hadden we de hele inkoopketen, het inschatten van risico’s en hoe daar invulling aan te geven, niet heel anders moeten organiseren?
Al vele jaren was bekend dat de afhankelijkheid van het Russisch gas vol risico is. Er zijn hierover vele interessante artikelen gepubliceerd zoals in het NRC van 21 oktober 2022. Daarin wordt haarfijn beschreven hoe de basis voor de huidige energiecrisis reeds decennia geleden gelegd is. Vele Nederlandse en internationale (lees Westerse) politici wisten dat het Russisch regime niet te vertrouwen is, maar men besloot toch intensieve gaszaken met Rusland te doen. De Energieleveranciers zijn op dit vlak meegelopen en hebben de risico’s ook anders ingeschat.
Achteraf gezien heeft toenmalig minister Koos Andriessen (begin jaren negentig), die zich volgens mij vierkant tegen liberalisatie keerde, in mijn ogen volkomen gelijk gehad. Zijn vrees was o.m. dat de liberalisering de voorzieningszekerheid zal aantasten.
Interessant is te melden dat zowel de Algemene Energieraad als de Adviesraad Internationale Vraagstukken regelmatig in de afgelopen 2 decennia gewezen hebben op de kwetsbare afhankelijke positie waarin Nederland zich heeft opgesteld.
Ik maak me zorgen over de energiearmoede die gaat ontstaan; simpel gezegd: mensen die hun energierekening niet meer kunnen betalen, en/of de verwarming zo laag zetten dat dit allerlei comfort- en gezondheidsproblemen gaat opleveren. Anno 2022 kunnen we in Nederland dit toch niet accepteren !
De politiek moet met een wezenlijk ander energiesysteem komen dat recht doet aan de basisbehoeften van al haar inwoners.
Hoe een nieuw systeem eruit moet zien is onderwerp van discussie, maar het moet in mijn ogen de volgende elementen bevatten:
- Baseer de eenheidsprijzen voor elektriciteit (kWh) en gas (m3) op een gemiddelde huishouding, waarbij onderscheid moet worden gemaakt in het type huis (bijv. grondgebonden woning of appartement op 6 hoog, wanneer gebouwd, wat kan wel/niet worden geïsoleerd, zonder de eigenaren met veel te hoge niet-realistische kosten op te zadelen). De huidige prijsplafond-voorstellen gaan al die kant op; alleen zijn de eenheidsprijzen nog steeds veel te hoog.
- Als men meer verbruikt (bijv. men woont in een groot huis), dan betaalt men vanzelfsprekend meer. Maar ook in dit geval moet men niet afhankelijk zijn van de grillen van de markt en aanbod van veelal private energieleveranciers.
- Geef een incentive voor energie besparen die afhankelijk kan worden gesteld op basis van jaar-op-jaar reductie van het verbruik. Maar realiseer dat energie besparen niet in alle situatie gemakkelijk is. Enerzijds omdat het type huis en de bouwaard vaak vele beperkingen opleveren. Anderzijds speelt het financiële draagvermogen mee, ondanks dat er wel wat ‘potjes’ zijn die aangesproken kunnen worden. Maar dit laatste is niet voor alle bewoners inzichtelijk.
Elektriciteit, gas en water zijn primaire elementen die wij als samenleving nodig hebben om de basisbehoeften te waarborgen. Wij zijn het verplicht om alle inwoners van Nederland die basisvoorzieningen tegen zo laag mogelijke kosten aan te bieden.
Thijs Aarten.